“Angie, Eeeeeeee-heen-gie…” Toen dit nummer uitkwam zat ik op mijn zolderkamer met een cassetterecorder in de aanslag om muziek van de Top 40 op te nemen. Nu staan we midden op het grasveld van Deportivo Ciudad in Havana, tussen de Cubanen, te luisteren naar dit nummer uit 1973. De Rolling Stones geven ter afsluiting van hun Ole tour in Latijns Amerika, eenmalig een gratis concert voor de Cubanen. Waarom, geen idee. Maar hier wordt historie geschreven. Het is voor het eerst dat een westerse band in Cuba optreedt. En Blabber is er bij.
Cuba stelt zich steeds meer open voor de rest van de wereld. Het is super toegankelijk voor toeristen. Barack Obama is net vertrokken. En nu dus dit concert van de Stones. Het was vroeger ondenkbaar dat een buitenlandse rockgroep in Cuba kon spelen. Dat is sinds de Manic Street Preachers in 2001 niet meer gelukt. Zij waren de eerste en laatste westerse band in Cuba. Sterker nog, deze muziek werd tot 15 jaar geleden nog geweerd en mannen met lange haren en strakke broeken werden niet getolereerd. Vandaag komt daar verandering in.
Genieten van de Stones, tussen de Cubanen
Het concert begint na 8 uur. De Paus heeft gevraagd het concert wat later te laten beginnen, omdat het Goede Vrijdag is. 20.00 uur Cuba-tijd, is dik na middernacht in Europa en wordt door de Paus goedgekeurd. Ciudad Deportiva ligt net iets buiten het centrum en wij laten ons door een taxi afzetten. De straten om het sportveld zijn afgezet en het laatste stuk moeten we lopen. Samen met duizenden anderen. We volgen gewoon de meute. Bij een huis hebben ze een zelfgemaakt spandoek met het logo van de Stones opgehangen. Merchandising is er niet. Er staan een paar wc’s boven de put in een goot. Vijf om precies te zijn, voor het hele concert! Wij blij dat ze geen bier verkopen!
Langs zware bewaking stappen we door een soort hek. En dan staan we op het grasveld. Het magische grasveld, waar vanavond geschiedenis wordt geschreven. Voor ons 8 enorme torens met luidspeakers, een scherm met het welbekende logo en achteraan het inmense podium. Wij nestelen ons ergens in het midden naast een van de torens. Het uitzicht is perfect. Om ons heen staan, zitten & liggen mensen, in afwachting. Hele groepen. Families. Jong en oud. Niet alleen Cubanen. Toch is er genoeg ruimte op het grasveld. De meeste Cubanen kennen de muziek van de Stones niet. Ze komen voor de unieke gelegenheid. Ze hebben nog niet eerder zo’n groot podium, scherm en muziektorens gezien.
Hola Cubaaaaa
…. roept Mick Jagger, terwijl hij het podium op stapt. Hij spreekt voornamelijk in het Spaans. Daarna gaat hij los en springt met zijn magere spillebeentjes vol energie over het podium. Jumping Jack Flash, Angie, Paint it Black, Honky Tonk Women, Start me up, Sympathy for the Devil… Alle bekende nummers komen voorbij, maar bij het nummer ‘Out of control’ krijg ik kippenvel als Mick Jagger inzet met zijn mondharmonica. Wisten jullie dat Keith Richards ook kan zingen! Ik niet. Hij deed twee nummers, waaronder ‘You got the silver’. Beetje rock, beetje country… Het is wel grappig en hij vind het zelf ook wel amazing dat hij hier staat…. Als toegift stapt er een koor van vijftig vrouwen het podium op. Ze zingen “You can’t always get what you want”. Nog zo’n kippenvel moment! En als finale stuk zingen de Stones Satisfaction. Kicken! Onze avond kan niet meer stuk.
Benieuwd? We hebben een compilatie gemaakt van het concert in Havana. De Rolling Stones in vijf minuten. Have fun!
We pakken de bus voor 2000 pesos (70 cent) naar Rocky Cay, bij Cocoplum Beach. De bushalte is pal voor de marina en terwijl we op de bus wachten vergapen we ons aan het voorbij razende verkeer dat voornamelijk uit scooters bestaat. Iedereen op het eiland lijkt wel een scooter te hebben. We hebben niet meer zo veel scooters gezien sinds Italië. En het wordt voor van alles gebruikt; boodschappen, water halen, visvervoer, de kinderen uit school te halen (er passen drie kinderen op een scooter) of om op zondag een uitstapje te maken met de hele familie. Zelfs baby’s worden op de scooter vervoerd, meestal ingeklemd tussen twee personen! Het blijft een verbazingwekkend schouwspel om te zien hoeveel mensen er op een scooter passen. Het maximale aantal dat wij zien blijft steken op 4!
De bus moeten we echt aanhouden. Bij de eerste bus zaten we netjes te wachten in het hokje en hij reed ons zonder pardon voorbij. Hij hield niet eens in?!! Bij de volgende bus staan we met opgeheven hand op straat. Dat werkt! De bus stopt! Hij is klein, zit al aardig vol en wij wurmen ons er tussen in het gangpad. Door de drukte zien we het niet goed en stappen te vroeg uit. Dan maar verder langs de kant van de weg en wat later het strand.
Cocoplum Beach
Het is druk op het strand. Het kleine koraal eilandje Rocky Cay is een ware trekpleister voor de toeristen. Bij een rastaman met twee gouden kruizen om zijn nek laten we onze tas en kleding achter in een locker. De eerste locker die we open trekken ligt vol met telefoontjes en geld… Mmm dat geeft vertrouwen! De aangeboden waterschoentjes hebben we niet nodig. Onze schoenen zijn immers net gestikt dus dit is een mooie test om te zien hoe stevig ze vast zitten. Vlak voor het strand zitten een paar stoere Baywatch dudes in de schaduw van de palmbomen, op de mooiste plek van het strand. Af en toe moeten ze even fluiten naar iemand die te ver van de boeien loopt.
Voor het strand ligt een klein koraaleilandje met daarvoor een groot wrak. We gaan achter de toeristische meute aan door het water naar het eilandje.
Er staan flinke golven maar het lukt om het hoofd (en de camera) boven water te houden. Op mijn pas genaaide slippers. Ze houden zich wonderbaarlijk goed. Niet dat je slippers of waterschoentjes nodig hebt voor het eerste stuk. Alleen op het eilandje van koraal. Het water is lekker verfrissend. Op het eilandje is echter niet veel te zien. Dus we gaan al snel retour strand. We douchen bij het hotel aan het strand, wat natuurlijk niet de bedoeling is. Maar tegen de tijd dat ze ons dat verteld hebben zijn wij het zoute water al kwijt!
We eindigen deze toeristische stranddag met het aanschouwen van een trouwerij op het strand. Trouwen met de blote voeten in het witte zand….
Schoenen… het is een drama in de Tropen. Of het nou gymschoenen, wandelschoenen of flipflops zijn, duur of goedkoop, merk of geen merk, bij allemaal laat de zool los! Veels te snel! We hebben verschillende soorten lijm en zelfs kit gebruikt. In elk land kochten we weer een nieuwe wondertube die zijn belofte niet na kwam. Allemaal even waardeloos. Binnen no-time staan we weer naast onze zool! Hierdoor staat menig schoen ongebruikt in de kast. Is er dan he-le-maal geen lijm die onze zool bij de schoen kan houden in de Tropen?
Overal staan schoenen!
In San Andres komt de oplossing voor onze schoenen die nog veels te goed zijn om weg te doen. Een schoenmaker. Een echte oerrrrrr degelijke schoenmaker!! Aan de buitenlant zien we nauwelijks wat het is. We stappen de kleine pijpela binnen. Er zijn 5 mannen aan het werk in een ruimte waar wij nauwelijks onze kont kunnen keren. Overal staan enorme stapels schoenen! “Wat voor systeem zouden ze er op na houden Ben? Er liggen wel heel veel schoenen. Zoveel inwoners telt het eiland toch niet? Of halen mensen de schoenen niet op? Misschien geld gebrek?” De schoenmaker haalt ons snel uit de droom. Ze hebben wel degelijk een systeem. Op de zool staat de naam van de eigenaar van de schoen. En er wonen heel veel mensen op het eiland. En ze zijn de enige schoenmaker. Ok. Vol vertrouwen overhandigen we hem drie paar schoenen. Verschillende soorten. Een test, om te kijken of dit de oplossing tegen losrakende zolen is. Hij legt ze zonder onze naam boven op een stapel. No problema, morgen zijn ze klaar!
Un demi hora
Twee dagen later halen we ze op. Er stond veel wind en we zijn niet eerder naar de kant geweest. De mannen zijn druk aan het werk en begroeten ons hartelijk. “De schoenen? Ehhh, hoe zagen ze er uit?” Tja, het waren wandelschoenen en gympen en slippers…. “Deze?” De man houdt een paar slippers omhoog. “Nee, ze waren oranje” Ok, hij zoekt verder. Van links naar rechts gaat hij alle stapels door. Af en toe houdt hij wat omhoog. Wij zoeken inmiddels mee en betasten de vele stapels met schoenen. We vinden een wandelschoen…. Maar waar is de andere? Nog meer stapels worden doorzocht. Uiteindelijk zijn we een half uur verder als alle schoenen zijn gevonden. Tot zover het waterdichte systeem 🙂 En wat denk je? Alleen de gymschoenen zijn klaar! ‘Un demi hora’ en dan zijn de andere ook klaar. Ok, gaan wij even boodschappen doen.
Een demi hora later komen we terug. Hij pakt gauw onze schoen als hij ons ziet binnen komen. Hij moet nog beginnen! En dan snappen we het systeem. Je moet niet weg gaan, maar plaatsnemen op het bankje bij de ingang. En wachten. Ze gaan dan meteen voor ons aan de slag. Geen mens kan dan tussendoor. Want we zitten daar en kijken… Gaan we weg, dan leggen ze onze schoenen aan de kant voor een klant die staat te wachten!
Op het vragenbankje
Terwijl we op het bankje plaatsnemen worden we bestookt met vragen. Waar komen jullie vandaan? Waar woon je? Hoe lang zijn jullie onderweg? Wie is de schipper? Als Ben zegt dat ik het ben, kijken ze verbaasd op van hun werk. “Verdad?” Ja echt, ik stuur ook! Ze schudden hun hoofd. Ondertussen stellen wij ook de nodige vragen. De meeste komen van het vaste land. Cartagena, Bogota en Medellin. En een jongen komt uit Italy. Als we spontaan Italiaans tegen hem beginnen te praten kijkt hij ons een beetje ondeugend aan. Italy is een wijk op San Andres! Op de achtergrond speelt lekkere spaanse muziek, we geven de rode kater (die daar loopt vanwege de muizen) een aai en zien hoe de mannen onze schoenen met de hand een voor een in elkaar zetten. Eerst smeren ze lijm tussen de zool en de schoen. Daarna wordt de hele schoen rondom met de hand genaaid. Het ziet er stevig uit!
Ready!
Proef geslaagd. Morgen brengen we de andere schoenen! Deze keer laten we ons niet afleiden door ‘un demi hora’. We nemen plaats op het houten bankje en wachten terwijl we een praatje maken met de jongens. Prachtig systeem!
Tijd om het eiland te verkennen. Met een golfkar deze keer, net als de meeste toeristen op dit eiland trouwens. Samen met de Sylfer-crew sjeezen we langs de kustweg het eiland rond. Onze golfkar is geen Ferrari en dat is maar goed ook. Anders zouden we met drie uur alles gezien hebben. Lekker slow dus. Het rijdt bijzonder relaxed. We hebben natuurlijke airco (wind). Het dak beschermd ons tegen de felle zon. En we hebben de tijd om heerlijk om ons heen te kijken met een volledig ingedrukt pedaal.
Even een klein stukje achtergrond over San Andres
Zodat jullie een beetje context krijgen. San Andres is een piepklein eilandje voor de Nicaraguaanse kust. En toch hoort het bij Colombia, dat hier ongeveer 700 km vandaan ligt. De kustweg is 30 km lang. En als ik op het kaartje kijk zie ik dat het eiland de vorm heeft van een zeepaardje. Hoe toepasselijk. San Andres heeft 70.000 duizend inwoners, waarvan een derde afstammelingen zijn van Afro-Caribbean slaven. Ze noemen zichzelf Raizals, spreken een eigen taal (Bende) en Engels & Spaans.
De golfkartoer over San Andres
Met de zee aan de rechterhand pakken we de kustweg naar het noorden. Het doet ons denken aan de noordkust van Bonaire, met het keiharde koraal en het blauwe water. We zijn te vroeg, de eerste attractie -een typisch oud huis- is dicht. Op naar de volgende attractie; Captain Morgan’s grot.
Henry Morgan. Daar is hij weer. De schurk die zich kaper mag noemen in plaats van piraat en o.a. ergens in de zeventiende eeuw Fort San Lorenzo aan de Rio Chagres plat legde. Daarna trok hij te voet naar Panama City, op zoek naar goud! De bewoners van Panama City kregen lucht van dit bezoek, verzamelden al hun schatten en vluchten, maar niet voor ze hun eigen stad in brand staken. Van de oude stad bleven ruïnes over. Morgan was niet zo’n lieverdje (duh, welke piraat wel, Ing? Jack Sparrow is een verzinsel van Disney!). Zijn bijnaam is dan ook Cutthroat Morgan. Naast kelen doorsnijden hield hij ook van vrouwen en verwekte maar liefst 120 kinderen!
Het museum is hilarisch. Niet door de medewerkers, die waren enthousiast en vertelden ons maar wat graag over die foute Morgan met zijn smerige praktijken. Maar door het park zelf. In het park is ‘de originele’ grot te zien waar Morgan ooit geschuild heeft tijdens een van zijn rooftochten en het gerucht gaat dat hij zijn schat hier ergens begraven heeft. Om de grot heen hebben ze van alles uit de piratentijd nagebouwd. Zo ook een kleine replica van het piratenschip van Morgan. Het is een piratenschip zoals een kind het zou tekenen. Gebouwd van restmateriaal, met een paar plastic kanonnen en ‘the go to hell barrel’ in top van de mast. Kneuterig. Ik kan het niet anders omschrijven. Maar ook aandoenlijk door het enthousiasme van de medewerkers. Het had voor ons een hoog pretpark gehalte en dan voornamelijk een pretpark uit het beginstadium! De Calypso dansers aan het einde van de toer maken het verhaal over kneuterigheid af! Of we mee wilden dansen (om 9 uur ’s morgens!!)… No way.
Terwijl we terug lopen naar de golfkar ontdekken we naast het museum met de grot van Morgan nog een klein dorp met zeven authentieke houten huizen in felle Caribische kleuren, een veranda en shutters. Voor de huizen staan groepen met beelden, taferelen uit vroegere tijden. Zoals een man met paard die suikerriet perst of een moeder die vanuit de schommelstoel het haar vlecht van haar dochter en een groep dominospelers, inclusief omstanders die vals spelen. Het zijn bondgenoten van de spelers aan tafel. Ze geven op slinkse wijze de stenen van de tegenspeler door. Mooi om te zien.
Het zwembad!
La Piscinita
Halverwege het eiland aan de westkant spotten we een bord met ‘Piscinita’. We hebben wel zin in een duik. De rest van de westkust nodigt nou niet bepaald uit tot zwemmen met die keiharde rotsen, dus ik parkeer de golfkar en we lopen naar het cafe/restaurant aan het water. Het hek zit op slot! We moeten eerst 1500 p.p. (dat is ongeveer 50 cent) betalen om naar binnen te mogen. Daarvoor krijgen we wel een stukje stokbrood voor de visjes die naast het cafe/restaurant in zee zwemmen. Het water is heerlijk verfrissend en helder. Zodra we het water instappen vallen de vissen aan op het brood. Alsof ze niets krijgen. Ik voel overal vissen en ben binnen no-time mijn brood kwijt. Daarna knabbelen ze gewoon verder aan mijn witte schildpad-hanger die ze voor brood aan zien.
Sunset – Sunrise
Eenmaal het zuidelijke puntje met zandzakken gerond beginnen de witte stranden, met hier en daar een rasta tent. In de National Geographic gids werd als tip gegeven een kerkhof te bezoeken, vanwege de vele oude graven. Opvallend vinden wij vooral de kruizen van PVC bovenop graven en bijzonder poëtisch is de tekst sunset & sunrise in plaats geboren/overleden. Op het laatste stuk rijden we naar La Loma, het dorp op de heuvel met houten huizen, waar voornamelijk Raizals wonen. Op het hoogste punt staat de kerk, met een uitzicht op de zee. Zodra we het hoofdstadje naderen wordt het weer drukker op de weg. Links en rechts schieten scootertjes voorbij. We krijgen weer te maken met eenrichtingswegen en doe een extra rondje als we de verkeerde afslag pakken… Whoeheeeeeee…gas! Het laatste rondje.
El mar de siete colores – De zevenkleuren zee
En dan hebben we het hele eiland gezien. De tocht met golfkar is een aanrader. Het geeft een goede indruk van het eiland. Maar het mooiste vinden wij toch wel het uitzicht op zee, met zijn vele tinten blauw. Ze vieren hier niet voor niets het feest van de zeven kleuren van de zee in september! Wow.
“De kans op regen is 0%” roept de weerman van het Bocas Net door de VHF. Da’s nog eens een mooi begin van de dag. Hoe vaak krijg je zo’n weerbericht in Nederland? Eerst uitklaren. We worden in de blauwe zeecontainer met airco opgevangen door Mister Florentino. Hij gaat zeer gestructureerd te werk. Eerst moeten we twee papieren invullen. Ze zijn in het Spaans. Als we het niet weten, moeten we het vragen. “Whatever you do, don’t scratch!” Hij zegt het wel een paar keer. We vullen de papieren in. Zodra alles ingevuld is, wil hij onze inklaar- en bootpapieren en paspoorten. Hij maakt de nodige kopieën. Net als bij het inklaren. Geen idee wat voor administratie hij er op na houdt, in ieder geval heeft hij nu dubbele kopieën. Daar gaan weer een paar bomen. Ondertussen kijken we een beetje om ons heen. Voor mister Florentino leunt een kleine bijbel tegen een ongebruikte fax. Voor de momentjes dat hij even niets te doen heeft. Hij heeft er vanmorgen al in gelezen.
Tegenover Mister Florentino zit de dame van immigatie. ‘Mister Ben’ loopt met de ingevulde papieren naar de andere kant van de container. Daar wordt door de dame weer een ander papier ingevuld. We betalen en lopen terug naar Mister Florentino. Hij zingt ‘Cumpleanos Feliz’ voor Ben, we betalen voor het uitvaarbewijs (Zarpe) en staan een uurtje later weer buiten in de warme zon. Free to go. Nog even de laatste boodschappen (verse groente & eieren) en sigaren voor Ben. Het is tenslotte zijn verjaardag! En dan retour boot.
Kosten uitklaren
Douane $ 4,20
Immigratie $ 1,50
Om 13.00 uur halen we het anker op. We zwaaien nog een laatste keer naar Rudy van de Sea Ya en gooien de boeg richting San Andres in het Noorden. Het internet is al snel dood. Bocas verdwijnt in rap tempo uit het zicht. Bye bye Panama. We hebben van je genoten! Voor ons ligt een plas blauw water. De hemel is strak blauw. Het kleine beetje wind dat er staat is tegen. De golven zijn best hoog. Ik kook een grote pan eten voor twee dagen. Op alles voorbereid. De vislijn hangt overboord.
Verjaardagsbezoek!
Binnen drie uur zwemt er een groep dolfijnen naast de boot. Fan-tas-tisch! Het blijft leuk om naar deze spelende beesten bij de boeg te kijken. Lang geleden jongens! Leuk dat jullie er weer zijn!
Bocas Del Toro is een van de grootste leveranciers van Chiquita bananen. Nederland een van de grootste afnemers. En de bemanning van de Blabber natuurlijk. Vergeet die niet! Een gemiddelde Nederlander eet 43 bananen per jaar. Ik denk dat wij dat gemiddelde op hoogtijdagen per maand al redden! Bananen overleven het niet lang bij ons aan boord. De bananenstok die we in Portobelo hadden gekocht was na twee dagen op! De Chiquita banaan komt dus uit Panama. Wij zijn benieuwd naar de oorsprong! En daarvoor moeten we naar het vaste land.
Een watertaxi station!
Watertaxi
Vroeg op dus, want we doen alles met het openbaar vervoer. Een avontuur op zich, want vaste dienstregelingen kennen ze hier niet. De watertaxi en bussen vertrekken pas als ze vol zijn! Goede regel wel. Zo ben je altijd verzekerd van een vast bedrag als je gaat rijden. Rudy van de Sea Ya zet ons vlak na zonsopgang af bij Bocas Town. Al dagen zien we paars-gele watertaxi’s achter onze boot met een bloedgang voorbij sjeezen, vandaag zitten we er zelf in! Met 300 PK achter het bootje en een snelheid van 44 knopen blazen we in twintig minuten naar de havenplaats Almirante, op het vaste land. Het was best wel een relaxed ritje! We bleven zelfs droog.
De linkeroever van de baai in Almirante
Almirante
In Almirante varen we het tankstation voorbij en gaan we helemaal de baai in. Het dorp op palen aan de linkerkant van de oever is intrigerend. De huizen zijn allemaal gebouwd op palen, staan boven het water en tussen de mangrove langs de waterkant. Alles wordt met elkaar verbonden door houten vlonders over het water. Aan de waterkant staat het vol met houten poepdozen, boven het water. In hetzelfde water zwemmen ook mensen! Brrrr. Vanaf het watertaxistation lopen we binnen een paar tellen naar het busstation. Hoe kun je een toerist naast de huidskleur nog meer herkennen? Ze rennen naar de bus! Geen local die dat doet. Wij wel dus en na ons kwam er nog een aansloffen. En nog een. En nog een… Zelfs de oude man die we aan het begin voorbij zijn gelopen haalt op zijn gemak deze bus!
Changuinola
De rit naar Changuinola is prachtig. Mooie weg. Dwars door de bergen en heel veel groen links & rechts. Tussen het groen staan kleine houten huisjes. In Changuinola kijken we onze ogen uit. Zoveel winkels, groot en klein. Een paar supermarkten, een groot ziekenhuis, politiestation, het rode kruis, banken en zelfs een McDonalds! En heel veel bedrijvigheid op straat. Kinderen die schoenen poetsen en loterijbriefjes verkopen. En voor een aantal dierenwinkels staan kooitjes met piepende kuikentjes op elkaar gestapeld. We lopen er snel voorbij. Zielig.
Over drie maanden eten we kip!
Op zoek naar Finca 62, de bananenplantage
Op onze kaart stond Finca 24, 32 en finca 62. Daar moeten we zijn volgens de dame van de Digicel winkel. Ze geeft ons de naam van de bus, schrijft alles op een papiertje en daarmee lopen we naar het busstation. Mensen die zitten te wachten wijzen ons de juiste bus aan. We passen er nog net bij. Naast me hoort Ben iets piepen. Het komt uit de brown paper bag van de schooljongen naast me. Trots laat hij een kuikentje zien! Ehhhh, waren we daar niet snel aan voorbij gelopen? Nu toch maar eens vragen wat hij er mee doet. Om te eten! Over ongeveer drie maanden! Ok, daar gaan we weer met onze westerse blik. Het is gewoon een kuiken om te eten. Onze mening stond ons bij de winkel in de weg om door te vragen. Het leek te veel op een dierenwinkel uit Europa met zielige puppies achter glas. Berthold Munster schreef het al “Meningen zijn vervelende dingen. Als je een mening hebt, stop je met kijken!” Mooi gezegd en een valkuil die we proberen te vermijden, maar dat lukt niet altijd.
Bananen zo ver we kunnen kijken!
Een woud van bananen
Op de bananenplantages hoeven we niet lang te wachten. Ze beginnen meteen als we de stad uit rijden. Zelfs het vliegveld ligt ten midden van de plantages! Zo veel bananen. Kilometers lang. Overal waar we kijken zien we bananenbomen (is het eigenlijk wel een boom?) met de tros in een blauwe plastic zak. Ter bescherming tegen insecten en stof lezen we later. En de bananen groeien er sneller van omdat het lekker warm is in zo’n zak! Langs de weg spotten we ook een transportbaan voor de bananen. Ineens gaat er zo’n kanariegeel gevaarte dwars over de weg! Dat is best laag! Passen wij daar wel onder door? De bus houdt niet in. Wij bukken in een reflex… hij zoeft er gewoon onder door. De mensen achter ons moeten lachen om onze reflex…
Van El Campo naar de Chiquita doos, in 40 dagen bij jullie op tafel!
Bij Finca 62 stappen we uit. Om een finca zit een heel dorp, met huizen, een winkeltje, een school en een soort groene kruis. We lopen het terrein van de bananenplantage op en ik begin lekker foto’s te schieten in afwachting van El Jeffe, die toestemming moet geven. We mogen niet zo maar het terrein op en worden gewezen op de rode streep die aangeeft dat we niet verder mogen… Ok. Ondertussen belt Jose met het hoofdkantoor. We mogen wel rondkijken, maar moeten daarvoor eerst een papiertje met toestemming halen op het hoofdkantoor. Dit kunnen we halen met een gele taxi en hij wijst in de richting waar we heen moeten. We besluiten te lopen en maken ondertussen door het gaas nog meer foto’s. De medewerkers vinden het maar wat leuk om te poseren! Het hoofdkantoor vinden we natuurlijk niet, maar Finca 64 wel! We proberen het gewoon nog een keer! En weer stuiten we op een baas die Jose heet en toestemming moet geven. Gelukkig krijgt hij het hoofdkantoor niet te pakken en mogen we doorlopen, als we maar geen foto’s maken. Neuh joh, alleen maar kijken!
We starten bij het eindpunt: de witte Chiquita container die staat te wachten op lading. Gevolgd door de jongens die de bananen in een noodtempo tros voor tros inpakken. De hoeveelheid trossen staat al afgewogen klaar. Zij moeten ze alleen nog netjes in de Chiquita doos met plastic zak zien te krijgen. Achter de inpakbaan staan de waterbaden. Twee stuks. En zo lopen we via de waterbaden, afspoelruimte, helemaal terug langs de transportbaan en het wegstation naar El Campo. De oorsprong. Het veld waar de bananen groeien. Bananen zo ver we kunnen kijken. Een bijzonder gezicht. Met daartussen door een pad en de transportband. De bananen worden over deze band voortgetrokken door een karretje, die ook aan de band hangt… Allemaal zoooooooo foto-geniek. Hier kijkt toch niemand, dus in het veld maak ik snel een paar foto’s.
Het proces met veel handwerk in de goede volgorde:
In het veld worden de bananen knalgroen gekapt en met een haak aan de transportband gehangen
De enorm lange transportband loopt van het veld langs het weegstation naar het pakstation
Een bananenstok weegt tussen de 30 en 50 kilo
Bij binnenkomst in het pakstation worden ze afgespoten
De bescherm schijven gaan er tussen uit
Ze worden nog een keer afgespoten
Daarna worden de trossen losgesneden van de stok. Een tros bestaat uit 5 tot 7 bananen. Als ze worden afgesneden komt er een kleverige witte stof vrij. Om de bananen hier tegen te beschermen worden ze gewassen in een waterbad.
Aan de andere kant van het waterbad gaan ze eruit en worden ze in een tweede waterbad gelegd
Aan het einde van dit bad staan dames klaar om elke banaan te stikkeren
De bananen worden afgemeten, gaan in de bekende Chiquita doos en worden in de klaarstaande witte container geladen.
Een vrachtwagen vervoerd de containers naar Almirante en daar gaan de bananen op een echte witte Chiquita boot richting o.a. Europa.
Binnen 14 dagen staan ze bij jullie op tafel!
Miss Chiquita!
Bananenweetjes
We hebben al eerder over de banaan geschreven, na ons bezoekje aan het bananenmuseum in Martinique, maar we kunner er nog wel een paar leuke weetjes uitpersen.
Nederland is een van de grootste afnemers van Chiquita bananen.
Er zijn meer dan 1000 soorten bananen, de helft is eetbaar en in Nederland eet je voornamelijk de ‘Giant Cavendish’.
Heb je een kater, eet een banaan! Door de hoge dosis magnesium gaat de hoofdpijn weg! En het ontspant de bloedvaten.
In 1999 bestond Chiquita 100 jaar.
Een bench (bananenstok) weegt tussen de 30 en 50 kilo
Het duurt 8 maanden voor de bananen losgesneden worden op het veld.
Een kilo bananen kost in Nederland op het moment van schrijven 1,89 per kilo
Miss Chiquita stamt uit 1944 en werd gecreëerd om het merk een gezicht te geven. Ze waren daarmee het eerste landbouwbedrijf dat het product een naam gaf. En Dik Browne de striptekenaar van o.a. ‘Hagar de verschrikkelijke’, was verantwoordelijk voor het beeld.
Bananen hebben niet altijd een positief imago. Dat ligt niet aan de vrucht, maar aan de bedrijven die er achter zitten. Men sprak van bananenoorlog en er is zelfs een documentaire over gemaakt: ‘Bananas, the movie’ uit 2009.
Wat kost dat nou dat openbaar vervoer in Panama? De kosten p.p.:
Watertaxi 5 $ (enkele reis), 20 minuten
Bus naar Changuinola 1,45 $, 45 minuten, modern en incl. airco
Mini-bus naar Finca 62 0,70 $ cent, 10 minuten, modern en incl. airco
De gekleurde gammele chickenbus (afgedankte Amerikaanse schoolbus), zien we aan deze kant bijna niet!
Genoeg geschreven over bananen. Tijd om ze te eten! Mmmm! Smaakt de banaan jullie beter, nu je weet dat hij uit Bocas Del Toro komt?
Op verkenning! We gaan naar buureiland Bastimentos, een eco-eilandje naast Isla Colon. Het is een piepklein stukje, sterker nog we kunnen het vanaf de ankerplaats zien liggen. We halen het anker op en rollen het voorzeil uit. Het is heerlijk weer en we kunnen tot het kanaal tussen Isla Carenero en Bastimentos zeilen. Het laatste stukje naar Old Banks op Bastimentos doen we op de motor, omdat de wind recht uit het kanaal komt. Voor het dorpje en een resort laten we ons anker vallen op een extreem rustige ankerplaats. Er staat geen golfje. Er is praktisch geen wind en er varen een paar watertaxi’s om ons heen. De totale tocht naar Bastimentos duurt nog geen uur. We zien Bocas Town van hieraf nog steeds liggen! Poehee, dat was weer een beste tocht vandaag…
Elk huisje heeft zijn eigen helling
Het plaatsje Old Banks op Batimentos is totaal anders dan Bocas Town. Rustig. Laid back. Tranquillo. Vanaf de ankerplaats kijken we uit op huizen, hostels, barretjes en restaurants gebouwd op palen boven het water. Er naast vaak een steiger en een kleine helling om de boot op te trekken. Zo heeft de boot/motor geen last van laag water.
De ‘hoofdstraat’
We leggen de dinghy bij een van de restaurantjes aan het water. In het midden van het dorp loopt een wandelpad van betonnen platen, dat de huizen op de heuvel met de huizen aan de kust scheidt. We lopen via dit pad, tussen de kippen door. Auto’s kunnen neit op dit eiland rijden. De eilanden zijn alleen bereikbaar via de watertaxi’s, het vervoermiddel naar de andere eilanden.
Het pad loopt langs de totale kust. Linksom lopen we naar The Point, een surfstrandje met een verwaarloosd basketbalterrein en als je naar de opgestapelde wand van geluidsboxen kijkt, een bar. Hier krijgen we voor het eerst marihuana en heroïne aangeboden… “To get a sweeter live”. De enige die hier een beter leven van krijgt is de verkoper! No thanks, zeggen we vriendelijk en lopen door.
Doodlopende weg…
Van ‘het zoete leven’ aan de eene kant van het stadje belanden we rechtsom onaangekondigd op een kerkhof en staan plotseling tussen de graven. Een wel heel erg letterlijke vertaling van ‘dead end’. Zouden die twee een verband met elkaar hebben?
Vanuit het dorpje gaan twee wegen omhoog, Up the Hill en/of naar Wizard Beach aan de andere kant van het eiland. We proberen Wizard Beach, maar worden halverwege ontmoedigd door glibberige & blubberige paden, een enorme regenbui die het allemaal nog erger maakt en ontzettend sip kijkende surfdudes met blubber tot hun knieën, die ons een-voor-een dit pad afraden.
We hebben de rode kikker gevonden!
Red Frog We gaan retour stadje. Een van de attracties op Bastimentos is The Red Frog. Een piepklein rood pijlgifkikkertje. Om dit beestje te vinden, moeten we Up the Hill naar de organische chocolade finca (boerderij). Het pad omhoog is een stuk beter. Het eerste stuk bestaat zelfs nog uit de betonnen platen. Gevolgd door stukken met stenen en hout. Boven op de heuvel horen we ze wel, maar we kunnen de rode kikker nog niet vinden. Als ik er weer eentje hoor, ga ik op het geluid af. Op een boomstam zie ik iets roods, maar ik verwacht dat het een stukje mos is. Ik ga voorzichtig nog wat dichterbij en het blijkt de rode kikker te zijn. Yeah, The Red Frog. We found it! Ik flip helemaal. Hij is inderdaad klein. Zo klein als mijn duimnagel! En ze zijn knal rood. Coca-Cola rood. Zo rood als een aardbei, de auto’s van de brandweer, de oude postbussen van de PTT en de logo’s van Levi’s, Canon, Virgin. Nou ja je begrijpt me. Ze zijn echt knal-ROOD. Het is maar goed dat ze giftig zijn, want rood stimuleert het hongergevoel en ze hebben nou niet bepaald een schutkleur tussen het contrasterende groen.
Daarna volgen er al gauw meer, veel meer. Ze zitten echt overal, zelfs op takken boven ons hoofd en ze kwaken er lustig op los! We zien zelfs gele en groene kikkertjes in de achtertuin van de chocolade finca, terwijl we een glas koude chocolade melk met kokosmelk drinken. Zo gaaf!
De meisjes hebben net vijf eitjes gekocht en volgen ons op de voet
Na de wandeltocht hoppen we een baaitje verder naar de ankerplaats voor Red Frog Marina en blijven daar liggen voor de nacht.
We hebben het lang uitgesteld, maar het moet weer gebeuren: boodschappen doen met de bus… 1 uur en twintig minuten heen en als we geluk hebben 1 uur en twintig minuten terug met de bus. We hebben er beiden geen zin in. Maar de voorraden aan boord raken uitgeput. We kunnen het niet langer uitstellen. We gaan inslaan in Sabenitas. Deze keer maken we geen zij-uitstapjes, we gaan alleen geld halen en boodschappen doen bij de supermarkt El Rey.
We pakken de vroege bus van half 8 en om 9 uur zijn we in Sabanitas. In de bus hebben we deze keer een TV met muziek. Een flatscreen!! Het moet niet gekker worden!
Een kopje koffie lonkt, maar we zijn streng. Alleen boodschappen en we duiken direct de Rey in. Met twee volle rugzakken en twee loodzware boodschappen tassen komen we weer naar buiten. Het is half 11 als we staan te wachten op de bus terug. Een Panameno (Panamees) komt op ons af, “sprechen sie deutsch?” Ehhh, doe maar in het Engels of Spaans. De man heeft een tijdje in Europa gewoond en wil graag een babbeltje met ons maken. Hij vertelt ons dat de bus elk moment kan komen. Inmiddels passeren er drie bussen. Bij elke bus kijkt hij op zijn horloge en houdt vol “maybe the next one”…. Tot de dame die gebak verkoopt op de stoep van de El Rey het niet langer aan kan zien. Er komt voorlopig geen next bus naar Puerto Lindo. Die komt pas om twaalf uur weer! Dus als we niet langer willen wachten op deze drukke standplaats, kunnen we beter de bus naar Portobelo pakken. Hij komt er net aan! Ok, goed idee, daar is het vast een stuk rustiger en vandaar uit gaan meer bussen richting Puerto Lindo. Wie weet hebben we geluk! Hij zit aardig vol, maar het lukt om ons in het smalle gangpad te wurmen met vier volle tassen. In Portobelo stappen we uit en moeten we zeker nog een uur wachten in het bushokje tussen de schoolkinderen die ook op de volgende bus wachten.
Op het muurtje zitten een paar meisjes in schooluniform al kauwgomkauwend naar muziek te luisteren op hun mobieltjes. Een paar jongens vinden het wel leuk om met ons in het Spaans/Engels te praten. Een jongen komt oorspronkelijk uit Colombia. Zijn ouders werken en wonen op het eilandje Isla Grande. Zijn school is in Portobelo. Hij moet de boot en bus pakken om daar te komen. Hij moet veel wachten. En dat vijf dagen per week! Wij klagen niet meer en stappen in de volle bus richting Puerto Lindo als deze een uur later arriveert. De Colombiaanse jongen biedt zijn zitplaats aan. Maar al snel komen er achterin de bus twee plaatsten vrij en nestelen we ons op de krappe Amerikaanse schoolbus bankjes, met vier volle boodschappen tassen. We kunnen er voorlopig weer tegen!
Op Isla Linton in onze ‘achtertuin’ leven vier slingerapen. Ze worden ook wel spider monkeys genoemd, omdat ze meestal als een spin aan alle poten en de staart hangen tussen verschillende takken. Wat er gebeurd als wij er met ons bijbootje en een broodje pindakaas heen varen zie je in onderstaand filmpje. Hier hoeven we niet veel meer aan toe te voegen, gewoon kijken, zo leuk en dicht bij. Gaaaaf!
PS een mango of banaan weten ze ook te waarderen! we spreken uit ervaring 🙂
Ons ship identification number door het Panama kanaal
De extra lange lijnen
De autobanden
De Balvenie is er klaar voor!
Tijdens ons uitstapje naar Shelter Bay Marina hebben we een briefje op het prikbord gehangen waarop we ons aanbieden als linehandlers voor een tocht door het Panama kanaal. Als we met eigen zeilboot niet door het Panama kanaal gaan, kunnen we op z’n minst een keer met andere meevaren! Als je als zeilboot door het kanaal vaart moet je naast een flinke donatie ook aan een aantal andere verplichtingen voldoen, omdat de autoriteiten doodsbenauwd zijn dat je de wanden van de sluis beschadigd:
Je hebt 4 linehandlers nodig, die elk een lijn naar de wal in de sluis begeleid > dat zijn wij!
Aan de zijkant van de zeilboot worden autobanden gehangen
Je hebt extra lange lijnen nodig
En je hebt uiteraard een permit nodig
We worden al vrij snel gebeld door Mark & Amanda, een stel kiwi’s die na een reis van 11 jaar met hun zeilschip de Balvenie (het wordt steeds beter… een boot met de naam van een schotse single malt whisky!) op de terugweg zijn. De laatste etappe is door het kanaal en dan ‘nog even’ de Pacific over op weg naar hun thuis in Nieuw Zeeland. In de afgelopen 11 jaar hebben ze geen sluis gezien en nu moeten ze door 6 sluizen!
Follow tha big ship…
We pakken de bus van 7 uur naar het winkelcentrum Quatro Alto in Colon. Daar moeten we wachten op de Shuttlebus van 11.15 uur naar Shelter Bay Marina. Het is laagseizoen en we kunnen zonder problemen gratis mee rijden. Amanda staat ons op te wachten en samen lopen we naar de Balvenie, die aan het einde van de steiger ligt. Mark en Amanda hebben alles al geregeld als wij samen met Rick, een local die van linehandling zijn werk heeft gemaakt en in het hoogseizoen wel 5 keer per week door het kanaal gaat, aan boord stappen.
Vast gebonden aan de Zwitsere zeilboot Kyory
We vertrekken rond 16.00 uur en hebben nog tijd om een duik in het zwembad te nemen. Helaas gooit een flinke onweersbui met een plens regen roet in het eten. Het voordeel is dat we dat alvast hebben gehad en niet meer krijgen als we door de eerste sluizen varen! Rond 16 uur gooien we de lijnen los en vaart Mark de boot naar “The Flats”, een gebied voor de eerste Gatun sluis waar we wachten op de pilot. Nog zo’n verplichting.
Tijd voor een paar opvallende Panama kanaal weetjes:
Het kanaal is 81 km lang, of kunnen we beter schrijven kort… ? Het Noord-Oostzee kanaal is langer met zijn 96 km!
In 1881 hebben de Fransen eerst een poging gewaagd een kanaal te graven tussen de Caribische zee en de Stille Oceaan. Ziektes, het weer en een gebrek aan geld nekte dit project en in 1889 werd de compagnie failliet verklaard
In 1904 waren het de Amerikanen die het werk hervatten. In 1914 was het kanaal een feit en vorig jaar bestond het kanaal 100 jaar.
Vanaf 2000 hebben de Amerikanen het kanaal volledig over gedragen aan Panama en is het hun grootste bron van inkomsten.
Jaarlijks gaan er 14.000 schepen door heen
De laagste tol werd betaald door een zwemmer die door het kanaal zwom. Hij betaalde 36 cent
De hoogste tol ligt rond de 250.000 euro
Het ‘nieuwe’ uitgebreide Panama kanaal in is bijna klaar… De opening is geen grapje en op 1 april 2016.
In Nicaragua bouwen de Chinezen naarstig aan de grote concurrent The Nicaraguan Grand Canal
Going up up up
Het is ongelofelijk om te zien hoe dicht de pilotboot de Balvenie nadert zonder deze te raken en toch de pilot af te zetten. Als de pilot aan boord is varen we samen met Frank op het Zwitserse zeilschip Kyrory naar de Gatun sluizen die ons tot 26 meter boven zeehoogte brengen in 3 etappes. Voor de sluis wordt ons schip aan de Kyory gebonden en varen wij achter een groot vrachtschip de eerste sluis binnen. Terwijl we naar binnen varen wordt het donker. Vanaf de kant en een enorme hoogte gooien medewerkers van het kanaal een knoertharde monkeyfist naar de punt van onze boot. Ben en Ric vangen ze op en binden de boot aan stuurboordzijde vast. Op de Kyory doen ze hetzelfde maar dan aan bakboordzijde. Daarna is het een kwestie van de lijnen aantrekken en de boot in het midden van de sluis houden. Het water gutst naar binnen, de muggen steken ons helemaal lek en het is hard werken om de boot mooi in het midden van de sluis te houden. We passeren 3 sluizen voor we het Gatun meer opvaren.
Vastgebonden aan een mooring voor de nacht op het Gatun meer
Eenmaal op het meer gaat de pilot weer van boord, binden we beiden schepen vast aan een enorme boei waar Rick boven op springt om de lijnen te beleggen. We mogen de volgende morgen pas weer verder varen als een andere pilot weer aan boord is. Hij wordt om 7 uur verwacht. Tijd voor eten en ontspanning. Amanda heeft zich enorm uitgesloofd en de catering aan boord is geweldig. Dat moet ook wel, want het wordt van de zeilschepen verwacht dat ze de pilot in de watten leggen. Doen ze het niet, dan kan een pilot zelfs catering bellen en aan boord laten bezorgen op kosten van de kapitein. Dus voor de overige opstappers is het ook een waar feest om mee te varen en op het gebied van eten & drinken in de watten gelegd te worden. Na afloop pakt Mark de gitaar en zingt toepasselijk “Wish you were here” van Pink Floyd in de diep donkere nacht, terwijl de Frank de Zwitser staat te swingen achter zijn fornuis als hij eten bereid voor zijn 4 lokale linehandlers.
We zijn gespot!
’s Morgens om 6 uur staan we op en lonkt het zoete water …. Er is alleen een klein probleempje. Er wonen krokodillen in het meer. We hebben ze zien liggen op de oever, zonnebadend en maar liefst 2,5 meter lang!!! Onze wens om in zoet water te badderen wint het van de angst en we springen achter de boot te water. Snell ff soppen en weer terug aan boord. Heerlijk!
Going down down down, 3 sluizen
Vandaag hebben we onze oranje Hollandse shirts aan, zodat we door het thuisfront te herkennen zijn op de webcam van de Miraflores sluizen! Een andere pilot stapt om 7 uur pronto aan boord. De Kyory blijft achter, zijn pilot is er nog niet. Zoals het er nu naar uit ziet gaan we met een groot auto schip door de sluizen van Miraflorers. Het is ongeveer 25 tot 30 km varen, dus we verwachten rond het middaguur bij de sluizen aan te komen. We gooien de lijnen los en tuffen over het meer. Het is rustig op het kanaal. Het water is bruin en we varen langs de boomresten. Eens was dit een jungle, daarna hebben ze het kunstmatig onder water laten lopen voor het kanaal en koppen van de bomen steken nog parmantig boven het water uitsteken. Bizar om te zien. Met gemiddeld 6 knopen tuffen we over een rustig kanaal steeds een stapje dichter bij de Stille Oceaan. We hebben zo snel gevaren dat het plan wordt omgegooid als we voor de sluis liggen.
Balvenie loopt de Miraflores sluis binnen
We gaan met de Discovery, een klein cruisebootje, door de Miraflores sluizen en mogen zelfs bij hun aanleggen, zodat wij, de linehandlers alleen maar hoeven toe te kijken en foto’s mogen maken als we door de eerste sluis varen en de cruiseboot voor ons aanlegt. Het water gaat met een noodgang naar beneden. In de laatste sluis lukt het Lilian om een screenshot van ons te maken als we de sluis binnen varen. De deuren gaan langzaam open en daar ligt de Stille Oceaan. De kiwi’s zijn er stil van. Na dertien jaar varen zij naar huis…. We kunnen er echter niet te lang bij stil staan. Bij de Balboa jachtclub gaat eerst de pilot van boord en later volgt Rick met de autobanden en lange lijnen. Daarna varen wij om de rots naar de ankerplaats met uitzicht op Panama City. We blijven nog een nachtje slapen en kunnen ons ontspannen na een zeer geslaagde doortocht. Tijd voor een toast en single malt Balvenie! Frank, onze Zwiterse buurman op het kanaal komt 3 uur later aanvaren… Proost!
De volgende morgen, vier bussen en een dag reizen later zijn we weer op de Blabber boot. Back in the Caribbean! Our home.
“Angie, Eeeeeeee-heen-gie…” Toen dit nummer uitkwam zat ik op mijn zolderkamer met een cassetterecorder in de aanslag om muziek van de Top 40 op te nemen. Nu staan we midden op het grasveld van Deportivo Ciudad in Havana, tussen de Cubanen, te luisteren naar dit nummer uit 1973. De Rolling Stones geven ter afsluiting van hun Ole tour in Latijns Amerika, eenmalig een gratis concert voor de Cubanen. Waarom, geen idee. Maar hier wordt historie geschreven. Het is voor het eerst dat een westerse band in Cuba optreedt. En Blabber is er bij.
Genieten van de Stones, tussen de Cubanen
Langs zware bewaking stappen we door een soort hek. En dan staan we op het grasveld. Het magische grasveld, waar vanavond geschiedenis wordt geschreven. Voor ons 8 enorme torens met luidspeakers, een scherm met het welbekende logo en achteraan het inmense podium. Wij nestelen ons ergens in het midden naast een van de torens. Het uitzicht is perfect. Om ons heen staan, zitten & liggen mensen, in afwachting. Hele groepen. Families. Jong en oud. Niet alleen Cubanen. Toch is er genoeg ruimte op het grasveld. De meeste Cubanen kennen de muziek van de Stones niet. Ze komen voor de unieke gelegenheid. Ze hebben nog niet eerder zo’n groot podium, scherm en muziektorens gezien.
Hola Cubaaaaa
