Dinghy trip & hike op de Rio Diablo

San Blas Nargana Rio DiabloBij Nargana / Corazon de Jesus ligt op het vaste land de zoet water rivier Rio Diablo. Samen met de Sylfer en Maraki gaan we met de dinghy over de rivier naar het beginpunt van de waterleiding. Daar kunnen we een wandeling recht de jungle in maken richting een klein meer en de waterval. Maar eerst moeten we naar het beginpunt, de duivelse monding van de rivier. Niet moeilijk te vinden door alle gestrande bomen & takken die boven het water uitsteken. Het water is ondiep en er staat een branding. Hier moeten we met de dinghy’s om- en doorheen manoeuvreren. De buitenboordmotor gaat omhoog om de grond niet te raken. Terwijl we hiermee bezig zijn komt er een golf recht van achteren de boot binnen zetten en is mijn kont nat! De buitenboord motor van de Maraki krijgt de golf ook over zich heen en protesteert. We moeten op de rivier een paar keer flink gas geven om hem op toeren te houden.

San Blas Nargana Rio DiabloEenmaal langs de monding belanden we op de smalle rivier. Het water is spiegelglad. We zien zo veel tinten groen. Het is prachtig. Links en rechts staat het vol met palm- mango- en andere bomen. Langs de kant liggen ulu’s van mensen die aan het werk zijn op de kostgrondjes en we passeren andere ulu’s die water halen of gaan wassen. Tussen het groen door zien we begraafplaatsen. Over ons heen vliegen papagaaien, ibissen, aan de waterkant zit een kingfisher en nog veel meer gevogelte dat we (nog) niet kennen. Over het water loopt een lizard, die ze om die reden Jesus lizard noemen! Er schijnen hier ook krokodillen en slangen te zitten, maar deze laten zich gelukkig niet zien!

San Blas Nargana Rio Diablo

Follow the ants
We varen ongeveer een half uur over de slingerende rivier. Het wordt steeds ondieper. We passeren een man die zijn ulu lopend door de rivier voortrekt. We naderen nu echt het einde. De motor gaat uit en we peddelen nog wat verder tot we niet meer verder kunnen. We stappen uit en trekken de dinghy’s op een kiezelstrand aan de rechteroever. Op de linker oever ontdekken we zowaar de waterleiding. We zitten goed! (Voor andere zeilers, dit is wel in april, als er weinig regen valt! De rivier zal in het regenseizoen veel hoger staan). Deze leiding moeten we volgen om richting de waterval te lopen.

San Blas Nargana Rio DiabloMaar je kunt het ook een mieren highway noemen! Het stikt op de waterleiding van de grote en kleine mieren die dezelfde route volgen als wij. Er staat geen wind. Het is vochtig en warm. Er zitten druppels op bloemen en bladeren. Muggen zoemen en kriebelen om ons heen. We horen vele vogelgeluiden. Kevers zitten verstopt onder bladeren. We zien verschillende vogels, spinnen, paddenstoelen, vruchten, bloemen en bomen. Het is een prachtige wandeltocht met een paar kleine uitdagingen, zoals smalle boomstammetjes over lager gelegen kreekjes, gladde paden en een bruggetje met de waterleiding als houvast.

San Blas Nargana Rio DiabloNa ongeveer een uur wandelen, houden we het voor gezien. De paden worden smaller, zijn steeds dichter begroeid en de uitdagingen worden groter. Het was niet onze bedoeling om door te lopen naar de waterval. Deze is toch grotendeels opgedroogd, omdat er haast geen water valt.

San Blas Nargana Rio DiabloTerug bij de rivier plonsen we met de kleding en wandelschoenen nog aan in het verfrissende water. Zooooo lekker!!! Zo’n groot zoet water bad hebben we nog niet eerder gehad. Hemels. Een kadootje na een zweterige wandeltocht!

Het Dutchies at Sea netje (8104 op Zondag en Woensdag om 24.00 UTC) is helder vanavond en we kunnen de Nederlandse zeilers uit Cuba, Amerika, Bahama’s, Sint Maarten, Bonaire, Suriname en zelfs vanaf de Pacific goed ontvangen! Bijzonder om iedereen uit alle uithoeken te horen.

Snorkelen op Isla Tigre

De ankerplaats vanaf de kant

De ankerplaats vanaf de kant

Oops, ik heb vergeten mijn dagboek bij te werken en mis de details van gisteren. We doen elke dag zo veel verschillende indrukken op dat het bijna niet te onthouden is. De indrukken van gisteren, worden in razend tempo vervangen door de nieuwe van vandaag…

Zeilen naar Isla TigreMaar ik kan wel vertellen dat we gisteren weer anker op zijn gegaan richting Isla Tigre. Aridup is een prachtig onbewoond eilandje, vol met palmbomen en je kunt er mooi snorkelen. Maar het is bewolkt, waardoor we minder onder water zien. Daarnaast lagen we ’s nachts behoorlijk te schommelen op de swell, dus de beslissing om verder te gaan is snel genomen. We zeilen via de waypoints van Bauhaus.

Het is een geweldige mooie zeiltocht. We lopen het eiland Isla Tigre aan vanaf de oostkant en varen tussen een rif en het eiland door naar de smalle ankerplaats. Pal voor het eiland laten we ons anker vallen. We hebben nog niet eerder zo dichtbij een dorpje gelegen en kijken uit op de rieten hutjes en poepdozen boven het water! Isla Tigre is een smal lang eiland, we horen zelfs de branding van de noordkant van het eiland.

Ankerpositie Isla Tigre: 09.25.925N / 078.31.413W

Ontvangstcomite

Ontvangstcomité

De volgende dag om 10 uur pruttelen we naar de kant. We leggen de dinghy’s op het strand voor onze boten.

Mola's??

Mola’s??

Zodra we worden gespot zijn de Guna dames ineens heel druk met het uitstallen van alle mola’s. Elk rieten hutje hangt er vol mee. Kindertjes rennen achter ons aan met de zelfgemaakte mola’s van hun moeder. We kunnen geen huisje passeren zonder naar mola’s te moeten kijken. Het is te veel. Dit is de eerste keer dat we dit meemaken. We zien zelfs de eerste mola met een sneeuwpop! Kun je je dat voorstellen. Een sneeuwpop! Bizar, ze kennen hier niet eens sneeuw! We lopen terug langs de noordkant en een oude verwaarloosde airstrip. Deze wordt duidelijk niet meer gebruikt.

Varkens aan de waterkant

Varkens aan de waterkant

Op het strand aan de noordkant staan ontzettend veel zelfgebouwde houten hokjes met varkens. Het zijn er zo veel, je zou het bijna een boerderij aan zee kunnen noemen. Deze varkens hebben gelukkig iets meer bewegingsruimte, dan degene in een hokje op poten. Zou de zeelucht ze ook goed doen?

San Blas Isla TigreWe hebben gesnorkeld
Niet dat het erg spectaculair was, maar het was heerlijk om weer eens lekker te zwemmen in helder water. Aan de westkant van het eiland ligt een wit boeitje waar we de dinghy aan leggen. Daar gaan we te water en snorkelen langs het rif. Ik heb een paar kleine visjes, koraal, een lobster en heel veel turtlegrass gezien, maar geen enkele schildpad! Eenmaal terug op de boot gaan we anker op, op weg naar Nargana (Yandup) en Corazon de Jesus (Akuanusatupu), twee Guna Yala eilanden die met een brug zijn verbonden. Onze (verse)voedselvoorraden zijn nagenoeg op en dit is een van de weinige plaatsen waar we naast ingeblikt voedsel ook verse groente kunnen inslaan. Daarnaast kunnen we hier (drink)water bunkeren. Komend weekend is het Pasen. Alles gaat dan een a twee dagen dicht, dus als we wat willen kopen, moeten we nu weg.

Zeilen naar Isla TigreVia een smalle doorgang en ondieptes links & rechts verlaten we de ankerplek bij Isla Tigre. Al gauw gaat het voorzeil op en de motor uit. We zeilen alweer! Heerlijk.

De tocht is ongeveer 15 mijl. We lopen lekker. Het eerste stukje is scherp aan de wind. Daarna kunnen we afvallen en lopen we relaxed richting Nargana, op vrijwel vlak water langs de mooie dag-ankerplaats op de Farewell eilanden en allerlei andere kleine onbewoonde eilandjes. Het is zo bijzonder. Overal waar we kijken zien we kleine eilandjes, met soms maar een, twee of drie palmbomen en brekers links & rechts. Het water is vergelijkbaar met het IJsselmeer. Natuurlijk moeten we wel de ondieptes in de gaten houden, maar daar hebben we de Bauhaus waypoints en eyeball navigation voor. Een prima combi! Rond 14.00 uur lopen we vanaf de oostkant de ruime ankerplaats onder het eiland Nargana Yandup binnen. We varen voorbij de waterleiding die vanaf het vaste land naar het eiland loopt. Deze is helaas net stuk gegaan door een mislukte ankerpoging van een boot. We laten ons anker vallen tussen de Rafiki en de Cornelis. De dinghy gaat meteen overboord en we gaan samen met de andere boten naar de kant om inkopen te doen. Ik heb de AH boodschappentas bij me!

Carlos Inaediguine Robinson

Carlos Inaediguine Robinson

De groente vind ons!
We leggen de dinghy aan een steiger bij een soort restaurantje. De mensen op straat zijn zeer vriendelijk, zeggen gedag en heten ons welkom op Nargana! De traditionele kleding is vervangen door westerse kleding. Ze hebben hier alle traditionele Guna Yala tradities over boord gegooid en de Westerse wereld omarmd. De Sahila heeft hier niet zo veel macht, de dag wordt doorgenomen voor de TV en ze drinken bier en rum! Als we op straat richting de winkel lopen komen we een man tegen met een krat. In het krat zitten aardappelen, witte kool en wortelen. Handig, en alles voor 1 dollar. Dat valt nog mee zeg. We kopen van elk wat en lopen verder naar de winkel. Daar kopen we nog verse tomaten, mango’s, uien, knoflook en bananen. We kunnen er voorlopig weer even tegen.

Als we teruglopen naar de boot passeren we een bank (nu gesloten) en een school (met een verdieping) en een open wifi netwerk! Het signaal is vergelijkbaar met de school op Sasardi/Mulatupu. Maar we zijn er heel blij mee. We halen het weer, what’s app berichtjes en de krant binnen. Wat een luxe! Daarnaast kopen we op het plein een Digicel kaart, zodat we na dit eiland ook nog internet hebben (als alles werkt en er een telefoonpaal in de buurt staat, want die zien we lang niet altijd!). Terug op de boot maak ik van de bouillon die ik gisteren van de visgraat heb gemaakt, samen met de gekochte verse groente, aardappelen, rijst en kruiden, een heerlijke maaltijdsoep.

*Special thanks to the Maraki for the grrrreat sailing pics!

Op zoek naar schoon helder snorkelwater

Kopje koffie in de Bahia Gorgondrila

Kopje koffie in de Bahia Gorgondrila

We hebben de Sylfer goed te pakken als we ze vertellen dat we nog een dagje extra willen blijven liggen. We hebben spijt van gisteren en willen terug naar de Sahila van Mamitupu om onze excuses aan te bieden, hem wat geschenken te brengen en klusjes te doen. Sylfer is er stil van… 1 april!! We gaan uiteraard verder. Na alle dorpjes hebben we behoefte aan zwemwater! Om 9 uur gaan we anker op en richting de Gogondrina baai. Een tocht van een half uurtje. De doorgang is smal, maar we houden het midden aan en varen feilloos naar binnen. We zien de Maraki liggen. Zij zijn hier gistermiddag al heen gevaren. Wij laten ons anker naast hun vallen. Om 9.30 zitten we aan de koffie in een door mangroven omgeven baai. Verder is er niets. Wat een rust.

Na de koffie gaan we weer anker op en zeilen verder langs Ailigandi, een druk bevolkt eilandje waar we voor het eerst windmolens om elektriciteit op te wekken zien en vlaggen op hoge stokken die ver boven de huisjes uitsteken. Gevolgd door het onbewoonde eilandje Mono Island en later het overbevolkte San Ignacio de Tupile. We zien veel betonnen huizen en een echte kerktoren!! We lopen ruim 6 knopen, scherp aan de wind. Het is 31,8 graden.

BEET!!!! Spaanse Makreel!

BEET!!!! Spaanse Makreel!

En we hebben voor het eerst sinds Cartegena de India beet! Ik voel de lijn trekken. Ben haalt de vis binnen en ik zie iets spartelen met vlekken op de buik. We hebben deze vis nog niet eerder gevangen. Het Reef boek er bij. Het is een Spanisch Mackerel van ongeveer 70 cm met hele scherpe tandjes! Ben helpt hem met een klap naar de vissenhemel en ik ontdoe hem van hoofd en ingewanden. Daarna verdwijnt hij in de koelkast. Voor vanavond staat er vis op het menu!

Ergens rond 14.00 uur horen we andere Nederlanders op de VHF. Het zijn de Bella Ciao, Rafiki en Cornelis. We komen dichter bij! Ze liggen nog maar 25 mijl bij ons vandaan. Uiteindelijk zeilen we door maar liefst 5 digitale kaarten van Bauhaus en komen uit bij Aridup. Een onbewoond eilandje met heel veel palmbomen. Het ligt wat verder naar buiten en beschikt over schoon blauw water! Na alle overbevolkte eilandjes met poepdozen aan de waterkant (onze ankerplaats!) hebben we daar heel veel zin in.

Anker positie: Ratones Cays, Aridup 09.21.889N bij 078.15.474W

Vistijd! De vis laat zich makkelijk fileren, het is prachtig wit vlees. We hebben 4 geweldige moten. De Maraki heeft zelf een vis gevangen, dus de andere helft delen we met de Sylfer. Allemaal aan de vis vanavond! Ik bereid de vis met limoen, knoflook en peper. Daarnaast eten we tomaten salade en Arroz de Coco (vers, zelf geschraapt uit een kokosnoot van Isla Pinos). Een geweldige maaltijd!

De “Dutchies at Sea” op de SSB (Zondag & Woensdag op 8104 om 24.00 UTC) wordt normaal geleid door Dennis van de Bodyguard, maar vanavond is het ladies night, “oh yes, it’s Ladies night…” Dus Anneke neemt de honeurs waar en alle dames melden zich probleemloos in. Helaas is de ontvangst slecht en kunnen we lang niet alle verhalen kwijt, maar de uitzending is geslaagd.

Gegijzeld door de Congresso in Mamitupu

San BlasHeerlijk geslapen. ’s Morgens vroeg landt het eerste vliegtuig uit Panama City. Het vliegveldje ligt achter onze boot, op de vaste wal. De bewoners gaan er met een ulu heen! Verder zijn er heel veel ulu’s die richting het vaste land gaan om te werken op de kostgrondjes. Het is zo’n mooi gezicht al die ulu’s. Ze peddelen aan een zijde en toch gaat de boot recht naar de kant! Dit komt doordat ze aan het einde de slag met de peddel in het water afronden met een soort draai, waardoor de boot in een rechte lijn blijft varen.

Bij de ulu’s met een zeiltje gebruiken ze de peddel als roer. Ze houden hem gewoon (los) naast de boot. De meeste zeilen zijn met verschillende stoffen aan elkaar gezet. Patchwork. Ze gaan verbazend snel!

San Blas

De Congresso, druk met vrouwen

Met de dinghy naar Achutupu (Dogisland)
Om 10 uur varen we met de Sylfer & Maraki om de ondieptes heen naar de kant. Ze hebben hier ook een pier. Op de pier staat een man in camouflage kleding, hij is van de grenspolitie. Wij binden de dinghy vast aan de pier en lopen langs de Fronterra Policia. Niemand komt naar ons toe om ons mee te nemen naar de Saila of het Congresso. Perfecto. We lopen het dorpje op eigen houtje binnen. Het is rustig in de zandstraatjes. Ik maak een paar foto’s van muurschilderingen (zelfs hier 😉 De dames zitten in de Congresso en nemen de dag (of problemen) door. Guna Yala mannen & vrouwen houden apart Congresso. Buiten de Congresso wemelt het van de kinderen, die allemaal zwaaiend en giebelend naar ons toe rennen. Ze willen graag op de foto. Ook in dit dorp hebben ze zonnepanelen, een school (herkenbaar aan de blauw/gele kleur) en op een klein schiereilandje -lekker in de wind- een ieniemienie ziekenhuis. Verder staan er veel stenen huisjes (in aanbouw).

Aan de waterkant hakt een man een nieuwe ulu uit. Hij zit in de schaduw van een blauw afdekzeiltje lekker in zijn nieuwe houten ulu. Met een soort handbeitel of dissel schraapt hij laag voor laag weg. Allemaal handwerk (hebben we een filmpje van). Ben mag het ook nog even proberen, maar dat valt best tegen.

Mola's??

Mola’s??

Mola’s!!
Een paar huisjes en varkens in kooitjes verder langs de waterkant, hangt boven de omheining van een hutje met erf een tijgervel! Een TIJGERvel! Ze hebben de tijger geschoten in de bergen op het vaste land. Uit het huisje komen meteen Guna dames met grote kleurrijke mola’s, allemaal aan elkaar geregen. Een grote lappendeken met mola’s. Overweldigend. Een prachtige manier van presenteren. Deze handwerkjes zijn voornamelijk gemaakt uit drie lagen stof. We zwichten en kiezen voor een oranje met geometrische figuren, een donkerroze met vogels en een enkelbandje. En omdat we kopen, mogen we de dames ook op de foto zetten met hun mola’s, helaas duiken ze op hun hoofd na helemaal weg achter de zelfgemaakte mola’s.

 

 

 

 

San Blas

In de lancha onderweg naar buureiland mamitupu

Een natte tocht naar Mamitupu
Naast het eilandje Achutupu ligt ongeveer 1 mijl terug naar het oosten het traditionele eilandje Mamitupu. Hier woont volgens het Bauhaus boek Pablo, een Engels sprekende man. Hij is getrouwd geweest met een Engelse en heeft samen met haar in Engeland gewoond. Hij miste zijn geboortedorp. Inmiddels is hij gescheiden en weer terug in Mamitupu. Hij heeft een kokosolie fabriekje. Dit lijkt ons een leuke middagactiviteit, maar we zijn bang dat onze gehavende dinghy de branding om het eiland en de ondieptes met scherp koraal niet overleefd, dus we regelen op de pier van Achutupu een lift met een boot naar het buureiland. We varen terug naar onze boten om even te lunchen. De man met de lange smalle houten boot komt ons keurig op de afgesproken tijd naast de Blabberboot ophalen. We stappen via de dinghy over. De boot wiebelt alle kanten op. We ploffen snel neer op een houten plank en plastic krat en houden ons zo stil mogelijk. En dat is best moeilijk als het water over ons heen gutst. Met name Lies & Gerard worden zeiknat. We varen pal langs de branding en surfen via hoge golven om de zuidkant (met watertorens) van het eiland heen naar de pier. In het Bauhaus boek staat dat dit gedeelte van het eiland behekst is. Daarom woont het hele dorp aan de noordkant van het eiland. Kennelijk is dit oud nieuws en is de duivel uitgebannen, want er staan naast de watertoren allemaal rieten huisjes.

Vastgehouden in de Congresso
Zodra we uitstappen komt er een oudere man naar ons toelopen. Voor we verder gaan moeten we ons eerst melden bij de Sahila in de Congresso. Ok, no problema, just show us the way. Via een graspad lopen we dwars door het dorpje achter de man aan. Wij bukken om de Congresso binnen te stappen. Onze ogen moeten even wennen aan het schaarse licht. Het is er wel lekker koel. In het midden van de Congesso ligt een man heerlijk relaxed heen en weer te slingeren in zijn hangmat. Op de paal recht tegenover hem hangt een grote klok. Om hem heen zitten een aantal andere mannen. Ze nemen de dag door. Wij kijken het gekeuvel aan en wachten netjes op een bankje aan de zijkant van de Congresso op onze beurt. Dan komt er een andere man de Congresso binnen wandelen. Hij draagt een opzichtig T-shirt met op zijn buik twee vleugels en veel blingbling. Hij geeft ons een hand en vertelt iets dat we niet begrijpen. Ze gaan op zoek naar iemand die Engels spreekt. Deze is gauw gevonden, stelt de Sahila nogmaals voor en vertelt dat we om door het dorp te mogen lopen eerst 5 dollar per persoon moeten betalen. Nee he, daar gaan we weer. We vinden het bedrag per persoon veels te hoog voor een wandelingetje door het dorp. Wij hadden gelezen dat we voor een bezoek aan een dorp verder naar het westen hooguit 1 tot 2 dollar moesten doneren. We hebben geen moeite om een kleine bijdrage te leveren aan de community, maar 5 dollar per persoon is te gek! De mannen in de hut bemoeien zich er inmiddels allemaal mee en volgen geamuseerd het schouwspel. Ze blijven bij hun standpunt. Deze betaling beschermt ons terwijl we door het dorp lopen! Lo siento, maar wij blijven ook bij ons standpunt en willen terug lopen naar onze boot. Maar dat mag ook niet meer. We zijn immers al in de Congresso, dus we moeten betalen, anders laten ze ons niet gaan! Waaaattt??!! Ben vindt het een leuk onderhandelingsspel. Ik zweet ondertussen peentjes. Ik zie al beelden voor me hoe een heel dorp boos & joelend met stenen en speren achter ons aanloopt, terwijl we terug rennen naar de boot Ondertussen blijven we lekker zitten in de Congresso en geven onze ogen goed de kost. Een patstelling, want blijven zitten was ook niet echt de bedoeling We proberen nog een keer uit te leggen dat we 2 dollar per persoon willen betalen. Uiteindelijk gaan ze akkoord. We betalen de Sahila en mogen alsnog door het dorp lopen. Maar dan wel beschermd door het hele dorp en alle geesten!

San Blas

Een winkel!

Live voetbal
Het is een klein dorpje. Er wonen tweehonderd mensen. We zien hier bijna geen stenen huisjes of verdiepingen, maar nog de originele rieten huisjes met erfjes. Iedereen is vriendelijk en komt zwaaiend, lachend, hola roepend en met mola’s die ze willen verkopen de huisjes uit. Midden in het dorpje staat ook een tienda (winkel). Aan de muurschilderingen en teksten te zien met een Jehova achtergrond. Op de voorkant hangt een wit papier met iets er op geschreven. Als ik dichterbij kom en het lees, blijkt het een handgeschreven overlijdensadvertentie van de oma des huizes. Ze is afgelopen zondag gestorven. Voor het raam, tevens de toonbank, staat een zelfgemaakt bankje.

San Blas

Nederlands voetbal op de TV LIVE!!!

Binnen in de winkel kijkt de eigenaar in een hangmat naar een flatscreen tv. Als hij hoort dat we Nederlanders zijn zet hij zijn TV op een ander kanaal: voetbal. Live Nederland – Spanje!! Ze zitten in de 74e minuut en het is 2-0 voor Nederland. Geweldig. Zit je midden in traditioneel Guna Yala land en kijk je live voetbal! We drinken er een colla-tje bij! Om half vier lopen we terug richting de boot. Pablo schijnt naast de pier te wonen in de rieten huisjes met cabanas die we op de heenweg hebben gezien. Helaas is hij naar Panama City en kunnen we hem niet ontmoeten. Ach ja, we kunnen niet altijd geluk hebben. Terug aan boord vieren we onze vrijlating met pannenkoeken!

Zeilen op de broodkruimels van Bauhaus

San Blas

Aankomst Achutupu

De charterboten zijn afgelopen nacht en vanmorgen vroeg vertrokken. We liggen weer met 3 schepen (Sylfer, Maraki en Blabber) voor anker, nog steeds naast de Guardia Civil. Om 10 uur gaan we anker op. De weg naar buiten is door ondieptes smal. Links en rechts zien we flinke brekers. We varen op het Bauhaus waypoint naar buiten vlak langs het dorp, gevolgd door de branding. De dieptemeter geeft onder de drie meter aan. Eenmaal op dieper water zetten we het grootzeil, even later gevolgd door de Genua. Motor uit. We zeilen! De digitale kaart houdt hier even op (grijs stukje), maar dat is ook de enige kaart die niet goed werkt.

San Blas

De track van Isla Pinos naar Achutupu

Dit is de eerste keer dat we zeilen met de waypoints uit het Bauhaus boek. Op de kaarten zien we rood/witte rondjes. Er naast staan de gegevens van de positie/waypoint. Ik heb ze allemaal op de plotter ingevoerd, zodat Ben buiten de route van waypoint naar waypoint kan volgen. Ik zit binnen en volg onze route nauwlettend op de laptop met de elektronische kaarten van Bauhaus. Bij twijfel sta ik buiten op de punt en gebruiken we beiden onze ogen op zoek naar ondieptes, die je goed kunt zien.

We zeilen om Ustupu heen naar het eilandje Achutupu (Dog Island). Zou het eiland zo heten omdat elke bewoner op de punt van zijn ulu een hondje heeft zitten? Het ziet er koddig uit! Tussen de eilanden door ligt weer een vrij nauw stuk met ondieptes en indrukwekkende brekers. Overal om ons heen liggen kleine eilandjes. Wij laten het anker een aardig stuk voor het eiland op 8 meter diep water vallen. Daarachter wordt het snel ondieper. Op de kaart zien we ook twee kleine eilandjes, die met het blote oog niet te zien zijn. Mocht de wind vannacht wegvallen, dan liggen we in ieder geval diep genoeg als we draaien.

Vuelta Isla Pinos

San Blas

Hiken langs het strand

Als we wakker worden in de kuip zien we net de patrouille boot van de Guardia Civil terug komen. Ze liggen er nog. Iets later volgt -voor ons- de tweede zeilboot sinds ons vertrek uit Cartagena (Maraki was de eerste, in Sapzurro). Het is een catamaran en aan de hoeveelheid mensen die er op zitten te zien, een charterboot. Hij laat ongeveer naast ons zijn anker vallen en begint vrij vlot daarna te krabben. Inmiddels ligt hij een dikke 30 meter achter ons. Wat later laat nog een catamaran zijn anker voor ons vallen. Het wordt nog druk op de ankerplaats!

San Blas

Hiken langs koraal

Het is bewolkt! En best wel een beetje fris. Voor we naar de kant gaan, houden we eerst schoon schip, brood bakken, soep maken en afwassen. Daarna de benen strekken. Er is nog een leuke wandeling die je op Isla Pinos kunt maken. Een rondje (vuelta) eiland! Ongeveer 6 km lopen, langs voornamelijk de waterkant. Een zeer gevarieerd pad, over rotsen, door palmbossen, over koraal, en langs het strand.

San Blas

Spoorzoeken…

In het zand ontdekken we vreemde sporen. Iets met een lange staart en zijpoten. Maar er is geen beest te herkenen in de omgeving. Iemand een idee waar deze sporen van zijn? Op het eiland zijn ook mono’s tipi tipi (kleine aapjes), maar wij zien ze helaas niet.

San Blas

We lopen mee met Ceferino en zijn vrouw

Aan het einde van de wandeling, vlak voor het dorp, wordt het drukker. We komen mensen tegen die gaan bellen. Dit is de enige plek op het eiland waar ze bereik hebben met hun mobieltjes via een zendmast verderop. In de palmboom hebben ze zo hoog mogelijk een spijker gejast, daar hangen ze hun mobieltje aan. Ze bellen met een oortje en een speaker. Het is een prachtig gezicht om deze zeer traditioneel geklede dames onder een palmboom te zien bellen met een GSM aan een spijkertje! De traditionele wereld ontmoet de moderne wereld!

Naar de zendmast op top van Isla Pinos

 

San Blas

Ben voor de eerste keer in een ulu!

We leggen de dinghy op het strand voor de boot en lopen via de waterkant naar het kleine dorpje. Vanaf het water fluit Ceferino onherkenbaar met een rode muts op zijn hoofd, naar ons. Hij heeft het fruit bij zich en komt naar de kant varen in zijn ulu. Ben pakt deze kans om met een ulu het fruit naar onze boot te brengen! Hij stapt met enige moeite in. Het smalle houten bootje wiebelt alle kanten op. Ceferino moet alle zeilen bijzetten om de boot recht op te houden. Ben zit inmiddels voor in de boot en houdt zich stevig vast aan de zijkant. Hij verroert zich niet meer. Ceferino vindt de situatie ook hilarisch en zegt tegen mij “Tomar een photo”. Nou graag. Ben, Ceferino en de ulu staan er op!

San BlasWij lopen verder en ontmoeten Ben en Ceferino in dorpje. Dit dorpje ziet er weer heel anders uit. Natuurlijk dezelfde bouw voor de rieten huisjes met palmbladeren, maar het is veel ruimer opgezet met overal gras, bloemen, kruiden, bomen (nonni’s, breadfruit, palm- en banenbomen) tussen de huisjes.

San Blas

De Guna Yala vlag

Daarnaast wappert bij elk huisje de revolutionaire rood-geel-groene  Guna Yala vlag. In het midden is een wasplaats met waterleiding (uit de berg). Twee vrouwen met ontbloot bovenlijf staan zich te wassen.

Voor een tienda (winkel) werkt een meisje aan een mola. Dit is de eerste keer dat ik iemand aan een mola zie werken en ik zie mijn kans schoon om de kunst af te kijken. Helaas is het meisje te verlegen en komt er geen woord uit. Dus ik kijk vooral mee over haar schouder terwijl ze aan het werk is. Voor de basis heeft ze twee lappen stof aan elkaar genaaid. In deze lappen stof worden figuren uitgeknipt, zodat de laag er onder zichtbaar wordt. Het doet me een beetje denken aan linosneden. Boven op deze twee lagen worden weer figuren in andere kleuren toegevoegd. Het geheel wordt daarna met verschillende zeer fel gekleurde garen en met de hand (je ziet de steken bijna niet) aan elkaar genaaid. Het is een kleuren boost! Prachtig. Vroeger bestonden de mola’s alleen uit geometrische figuren. Het is een vervanging voor de schilderingen op hun lijf. Nu hebben ze voor de toeristen ook flora en fauna aan hun onderwerpen toegevoegd. Het zijn met name figuren uit hun directe omgeving, zoals een schildpad, vogels, kreeften, iguana’s, vissen etc.

San Blas

Kokosnoten worden opgehaald

Ondertussen wordt er op de kade een Colombiaanse boot volgeladen met kokosnoten. Bij een bezoek aan de Sahila blijkt dat we 2 dollar moeten betalen om de berg te mogen beklimmen. No gracias. We knikken vriendelijk en gaan weer weg. Even later vragen we aan een lokaal iemand waar het pad naar boven loopt. Ze wijzen naar het blauwe Perez huis. Aan de rechterkant van het huis begint het pad naar boven. Dit kunnen we gewoon volgen. We lopen langs de beek waar zoet water wordt opgevangen (het begin van de waterleiding). Het pad omhoog is steil. Dwars door het oerwoud. Als we bijna op de top bij de zendmast zijn lopen we door ‘vleesetend’ gras. Nou ja zo erg is het niet. Maar het gras lijkt zich eerst vast te kleven aan onze benen en als we doolopen snijdt het venijnig in onze kuiten! Au! Ik heb allemaal bloedende strepen op mijn onderbenen. En dan ineens verdwijnt het pad naar de zendmast onder een groot aantal gekapte bomen. Gerard en Ben lopen door naar de toren. Wij geven op. Helaas is het uitzicht niet zo spectaculair als we verwachten. We zien niet eens de ankerplek! We dalen weer af. Ik vind nog een paar rode bonen (lijkt een beetje op de rode kokiri bonen uit Suriname). Als ik ze opraap komt er een schorpioen te voorschijn. Ok, genoeg kraaltjes verzameld.

San Blas

De kustwacht

Eenmaal beneden lopen we terug naar de boot en zien we tot onze schrik net dat de Guardia Civil naast onze boten voor anker gaat. Slik en nu? Wij zijn nog niet ingeklaard. Is dat een probleem? In principe is dit de normale gang van zaken. Vanuit Colombia ga je naar Isla Pinos, en via de eilanden in de San Blas naar Porvenir om in te klaren. Maar wat als het Bauhaus boek op dit punt achter loopt? In hetzelfde boek stond ook dat de Panamese kustwacht niet in Guna Yala wateren mag varen en zie hier…

We stellen de confrontatie nog even uit. Voor onze boot ligt een groot voetbal veld en de Guna Yala mannen maken zich op voor het wekelijkse potje voetbal. Een voor een komen ze aanzetten. Ben speelt eerst met de kleine jongens, terwijl de anderen zich aan de zijlijn klaar maken voor de wedstrijd. Ze dragen voetbal kleding (shirtjes van Barcelona!) en voetbalschoenen! En het gaat er behoorlijk professioneel aan toe met een serieuze warming up vooraf. Ben wordt uitgenodigd om mee te spelen. Hij krijgt een plek in de achterhoede. Het is een faire wedstrijd. Er valt geen onvertogen woord. Een scheidsrechter is niet nodig. Vies spel kennen ze gewoon niet. De hele 2 X 45 minuten niet. Bijzonder. Wij zitten achter het goal, om aan te moedigen. Af en toe vliegt er een bal over het goal, het water in en moet de keeper naar de bal zwemmen! Uiteindelijk eindigt de wedstrijd in 5-5 (zeggen ze), maar we hebben veel meer goals gezien, volgens mij willen ze gewoon beiden partijen met een goed gevoel naar huis laten gaan.

Na de wedstrijd gaan we retour boot. Er gebeurd niets. Met zonsondergang wordt bij de Guardia Civil met de hele bemanning en veel ceremonie de vlag gestreken op het voordek. Als het donker is vertrekt de kleine patrouille boot, die er naast ligt. Op zoek naar illegale vissertjes en narcotica boten. Wij maken ons op voor de nacht. Zouden ze er morgen nog zijn?

Sasardi/ Mulatupu: Another day at school

San BlasWe leggen om 7.15 uur weer aan bij het steigertje voor de school. Het is vrij rustig op het schoolplein, alle kinderen zitten in de klas, maar uit een van de klassen roept een kindje al “Benardo”! We worden herkend. We steken het speelveld over naar de klasjes en eenmaal aangekomen bij ‘onze’ klas blijken we bevorderd. Fidel, de Engelse leraar is vanmorgen alvast naar Colon gevlogen om daar Semana Santa te vieren met zijn familie. Wij mogen zijn les over nemen. Alleen. Er zit niemand van de school bij! Duh…. Dat is best wel even spannend. In de eerste klas zitten al meteen 22 kindjes! Gelukkig kan Ben mij helpen met het Spaans! “Hello. Good moring. How are you”? Ik krijg geen antwoord. Ze papagaaien al mijn zinnen na. Dus ik zeg vervolgens ” Een, twee, drie, vier, vijf…” Ik kijk ze hoopvol aan, maar de klas valt he-le-maal stil. Daarna moeten we samen erg lachen. Ze hebben de grap begrepen.

San BlasMoonchild
In deze klas komen we ook de eerste albino tegen. Een meisje. We hadden er al bij anderen over gelezen. De Guna Yala’s mogen (op een paar uitzonderingen na hebben we inmiddels van Simon begrepen) in de traditionele dorpen niet buiten hun volk/dorp trouwen. Albino’s zijn door inteelt daarvan het resultaat. In Guna Yala schijnt de grootste groep albino’s voor te komen. Ze noemen ze hier ‘Moonchild’, volgens de Guna’s wordt het kind als albino geboren omdat de moeder tijdens haar zwangerschap is blootgesteld aan de maan.

We geven les aan maar liefst 3 klassen
Een andere lerares heeft nog een klas voor ons in de aanbieding. Of we deze ook willen overnemen? No problema. Leuk zelfs. Na drie lessen zijn we klaar. Met of zonder leraar het maakte voor ons eigenlijk niet uit, het was een groot feest om les te geven. De kinderen blijven van het begin tot het einde de volle 40 minuten geboeid. Ze stellen zelfs vragen en reageren enthousiast op onze vragen. Ze blijven keurig op hun stoeltje zitten, zelfs als de bel gaat en de volgende klas al marcherend komt aanzetten! En ja, dat van die films hadden we eigenlijk al eerder verteld, ze zijn er gek op. Als we er eentje hebben laten zien, horen we al snel “Otra, otra” … Ze krijgen er geen genoeg van!

San BlasNa de les halen we onze waterflessen op. Mister Green heeft de meeste al voor ons gevuld. We hebben de watervoorraad met 72 liter vers gefilterd water aangevuld. Heerlijk, dat is toch bijna goed voor een week water! En we scoren nog een Papaja uit de tuin van de school. Terwijl we naar de dinghy lopen zien we een grote groep moeders vrijwel allemaal in traditionele kleding bij de poort zitten, wachtend op hun kinderen. We zwaaien iedereen gedag en pruttelen terug naar de Blabberboot. Terug op de boot, maken we alles in orde voor vertrek. Om 12 uur gaat het anker op en varen we weg uit de baai van Sasardi & Mulatupu. Vissertjes zwaaien naar ons vanuit hun Ulu’s. Wat een geweldig dorpje. Als we ooit de kans krijgen komen we hier zeker terug!

Ankerop
De volgende bestemming is Isla Pinos of Tupdak (walvis) zoals de Guna Yala het noemen, omdat het eiland vanaf een afstandje de vorm van een walvis heeft. We laten na een geweldige tocht van wel 5 mijl ons anker vallen op 3 meter diepte voor een prachtig wit strand, palmbomen en een voetbalveldje. Ff bijkomen van een bijzondere ochtend.

Ankerpositie: 08.59.913N / 077.45.632W

In de middag klautert Ceferino aan boord. Hij komt het geld (10 dollar) ophalen voor het dorp. We drinken samen een glas sap. Betalen voor het dorp en om het papier te ondertekenen zet Ceferino Ben’s fluroriserende gele leesbril op, een prachtig gezicht maar ik mag helaas geen foto maken. Tenslotte ruilen we nog met hem een duikmasker voor 2 kokosnoten een ananas en een grote tros bananen. Morgen komt hij het vers van het land brengen!

We geven Engelse les op een Guna Yala school!

San BlasZes uur op. Het is net licht. Om ons heen peddelen ulu’s naar de kostgrondjes op het vaste land en de kleine passagiersboot vertrekt naar Carti, een plaatsje zo’n 30 mijl verderop. Wij drinken een kop koffie/thee, worden wakker en maken ons op voor een dag school!

San Blas

De aanlegsteiger voor school

Om 7 uur leggen we aan bij de steiger voor de school. Een grote groep kinderen en de leraar Fidel staan ons al op te wachten. We lopen achter Fidel aan naar zijn klaslokaal, gevolgd door een sliert opgewonden kinderen. Eenmaal in het klaslokaal blijkt dat ze een projector hebben. We springen snel weer in onze dinghy om de laptop op te halen, zodat we foto’s en filmpjes kunnen laten zien.

San BlasTerug op school verhuizen we naar een andere klaslokaal. Het enige met een werkend stopcontact! Om 7.40 uur komt de eerste groep kinderen uit de sixth grade (rond de 12/13 jaar) binnen, met rugzak of achter zich een koffertje op rolletjes! Ze dragen schoolkleding en zien er keurig uit in hun spierwitte blouses. Ik snap niet hoe ze die zo wit krijgen. Zelfs met sporten dragen ze een kraakhelder wit shirt en witte gymschoenen. Alles is vlekkeloos wit! Dat lukt ons echt niet! Alle kinderen geven een handje en zeggen netjes gedag in het Spaans of Engels en ze nemen plaats op een van de plastic stoeltjes. Voor ons zitten 22 kinderen. Ze kijken ons verwachtingsvol aan. We zien allemaal blije open gezichtjes. We vertellen ze over Holland, onze zeilreis en Captain Blabber. Ondertussen laten we veel foto’s en filmpjes zien. Alles in principe in het Engels, maar omdat de kennis van zinnen ze hier en daar toch ontbreekt vertalen we ook zoveel mogelijk naar het Spaans. Bizar, sta ik hier gewoon in Guna Yala land les te geven aan kindjes in het Engels en Spaans. Zo leuk!

Bij elke foto die we laten zien krijgen we wel een reactie uit de klas. Het verhaal van de man met een houten klomp bij de brug in Friesland waar je als zeilboot je geld in moet doneren voor de doorvaart, doet het goed. Dus als je in de toekomst ooit kindjes aantreft bij de brug van Sasardi/Mulatupu met een schoen om te betalen, dan weet je waar dat vandaan komt, haha. Vooral de jongens schieten rechtop als ze een voetbal foto zien. Robben! Vliegt het door het klaslokaal, gevolgd door Van Persie en Schneider. Ook hier zijn de Nederlandse voetballers bekend en geliefd! Ben zijn oranje voetbalshirt met de vlag van Nederland valt in de smaak.

Na twee lessen zit de werkdag er voor ons op. We nemen nog even plaats buiten het klaslokaal en maken gebruik van de school wifi!! Ja echt, dit hadden we niet verwacht in Guna Yala, maar ze hebben hier echt wifi op school! Het is niet snel, maar goed genoeg om what’s app berichtjes en het weer binnen te halen. En mijn broertje die vandaag jarig is te feliciteren met zijn verjaardag! Geweldig getimed. Tenslotte vullen we nog een paar flessen met gefilterd water en daarna gaan we retour boot. Nagenietend van een bijzondere ochtend. Wat zijn we hartelijk ontvangen en wat blijven die kinderen van het begin tot het einde van de les geboeid. Prachtig om mee te maken.

San Blas

Op de foto met Captain Blabber

Aan het einde van de middag gaan we weer naar de kant om nog even bij de vrouw van Mister Green langs te gaan. We hebben geen idee waar we heen moeten lopen, alles lijkt op elkaar. Maar iedereen kent Mister Green en een kindje brengt ons naar zijn huis. Alleen zijn vrouw en kinderen zijn thuis. De vrouw van Mister Green is een beetje verlegen en spreekt geen Spaans of Engels. Ze pakt meteen een paar stoelen en roept de kinderen. Ondertussen geeft ze het varken vers water en roept zelfs ‘Sjips’ als deze zijn bak met water weer de kooi uitwerkt! Zo grappig. De kinderen geven ons een enorme hug en willen vooral weer op de foto! Ze krijgen er geen genoeg van.

Op de terugweg willen we nog even langs de bakker, maar waar zat die ook alweer? We vragen het aan een groep vrouwen die buiten voor de hut zitten. Zij sturen een klein meisje met ons mee, zij wijst ons de weg. Tot onze verrassing komen we uit bij een rieten hutje. Is dit de bakker? Ja dus. Uit het hutje komt een vrouw die vraagt hoeveel broodjes we willen. Diez. De broodjes komen zo uit de oven en zijn nog warm. Ook deze kosten totaal een dollar en ruiken verrukkelijk!

Een rondleiding van Mister Green

San Blas

Een badkamer met een vieuw en een oude ulu voor de was.

Druk bootverkeer bij de pier. Ze krijgen wel 3 vrachtbootjes per dag. Eentje ligt he-le-maal vol met aluminium gasflessen! Daar hebben we heel Cartagena voor afgezocht en hier legt gewoon een boot aan met de juiste gasflessen! Helaas zijn ze niet te koop. Je kunt ze waarschijnlijk alleen ruilen tegen een volle. En dan misschien ook nog op bestelling. Jammer, want we kunnen een nieuwe goed gebruiken!

San Blas

Inabaqinya, een van de grote Guna Yala strijders uit 1925.

Op 10 uur gaan we naar de kant. Dit dorp heeft een pier met kikkers (!!) waar we de dinghy aan vast kunnen leggen. Het water is behoorlijk smerig, er komen zo ver we kunnen zien al 3 omliggende wc’s op uit! Deze staan achter het erf boven eht water. Langs de waterkant loopt een grote rat! Ugh.. Op de kade knikkeren kinderen. Mister Green staat op ons te wachten. Hij is onze gids en laat ons het dorp met zijn 2000 inwoners zien. Op het centrale plein met maar liefst 3 Congresso’s staat een standbeeld van Inabaqinya, een van de grote Guna Yala strijders uit 1925.

San Blas

Een van de drie kerken

Een paar dingen vallen ons op in dit dorp. We mogen overal foto’s van maken! Ze hebben 3 kerken (Baptist, Katholiek en Jehova), Claro-schotels (om te bellen), een bank (Banco del Pueblo) en telefooncellen.

San Blas

Broodjes en Arepa’s koop je door het raam

Aan de rieten huisjes hangen bordjes van karton met de spullen zie ze verkopen; gasolina, coco, aqua, tarjeta de telechipie … maar de bakker kent geen uithangbord en herkennen we dan ook niet aan de buitenkant. Dit moet je gewoon weten. Aan het raam kopen we tien heerlijke broodjes -madu in Guna Yala’s- voor een dollar. Net stokbrood. Iets verderop verkoopt een dame heerlijke arepa’s. Het raam is ook hier de toonbank!

San BlasOm de huizen staan rieten schuttingen gemaakt van cana Blanca. Sommige stengels groeien in de schutting gewoon door. De huizen zijn gebouwd op Guna hoogte en dus levensgevaarlijk voor de gemiddelde buitenlander (except me). Er steken heel wat takken uit! Ze hebben zelfs stenen huizen met een tweede verdieping. Eigenlijk is het traditionele dorp helemaal niet gebouwd op een huis met verdiepingen. Je kijkt nu zo vanaf het balkon in de badkamer van de buren, deze zijn namelijk open aan de bovenkant!

San BlasZe hebben hier ook een brug, gemaakt van plastic buizen, waar beton in wordt gegoten. Via de brug lopen we naar een groot en vrij nieuw ziekenhuis, gebouwd met geld van Panama en Amerika in juli 2013. Gevolgd door een vrij grote school (in 1951 zijn ze begonnen met school). Er komen zelfs kinderen uit the second grade uit omliggende dorpen naar deze school. Ze slapen doordeweeks bij mensen op het eiland in huis en gaan in de weekenden terug naar hun familie.

San Blas

Varkentjes worden gehouden in houten huisjes op palen

Varkentjes worden gehouden in open kooien boven de grond. Geen mest! De tour eindigt in een van de huizen van Mister Green. Vol trots laat hij zijn badkamer met stromend water en een geweldig uitzicht op zee zien. Zo heeft hij ons ook zien aankomen. In de oude ulu wast hij zijn kleren.

San BlasOm 16.00 uur zijn we uitgenodigd op school bij Simon Herrera de Engelse leraar, die ook een boek heeft geschreven over de achtergrond van de Guna Yala. We pruttelen er heen met de dinghy en leggen aan bij de ‘school’steiger. Er achter ligt een groot basketball veld en Ben kan het niet laten… hij speelt een potje mee met de jongens. Iets verderop ontdekken we een ping pong tafel en aangezien we toch moeten wachten wordt de tafel naar buiten gereden en houden Ben en Lucy van de Maraki een wedstrijdje. Later worden ze afgewisseld door een paar kinderen van school. Tenslotte eindigt Ben met een partijtje volleybal met de Guna dames op school. Hij heeft zijn sportuurtje van vandaag weer gehad!

San Blas

De schoolbibliotheek

We lopen Fidel tegen het lijf, de Engelse leraar. Hij kan wel wat hulp gebruiken en we spreken af dat we morgenochtend om 7 uur pronto in zijn klas Engelse les gaan geven. Ondertussen schuift Simon aan bij het gezelschap. Hij stelt voor dat we vanavond na ons etentje bij Mister Green bij hem thuis langskomen. Dan krijgen we meteen een kopie van zijn boek. Hij heeft het namelijk net naar het Engels vertaald en wil graag feedback voor hij het uitbrengt. Het is alleen niet bedoeld om te verspreiden.

San Blas

Eten, met een varkentje op de achtergrond… toch maar vegetariër worden?

Arroz de Coco bij Mister Green
Tegen 17.00 uur pakken we de dinghy naar de pier voor de Arroz de Coco bij Mister Green thuis. We nemen zelf het vlees en wat te drinken mee. Lucy heeft voor John’s birthday brownies gebakken en het toetje is dus ook geregeld. We lopen achter Mister Green aan, naar een ander huis. We stappen door het lage deurtje op het erf. Rechts op het erf staat een varkentje in een kooi op pootjes. Hij heeft niets te drinken en Ben regelt water. Als dank drinkt het varken wat en werkt daarna de waterbak onhandig zijn houten kooi weer uit. Er worden plastic stoelen voor iedereen tevoorschijn getoverd en wij zitten in een kring naast het varkentje en voor de open keuken waar de vrouw van Mister Green op een houtvuur staat te koken. Al gauw krijgt ieder een bord met Arroz de Coco en ons meegebrachte vlees. Het hoofd van de school schuift ook aan bij de maaltijd.

San Blas

De kids willen graag op de foto

Om ons heen wemelt het van de nieuwsgierige kinderen die maar wat graag op de foto willen. Zelfs kleine papagaaitjes worden uit een doosje getoverd om maar op de foto te mogen!

San BlasThuis bij Simon Herrera
Na het eten gaan we samen naar het huis van Simon Herrera. Het is inmiddels donker, maar we hebben een goede gids! Simon woont boven de winkel van zijn moeder. We nemen plaats op een lange bank op het balk om terwijl Simon meer vertelt over de achtergrond van de Guna Yala. Een korte samenvatting… Ze hebben pas sinds een jaar zonnepanelen. Simon kan maar 1 uur tv kijken, daarna is de stroom op. De Saila’s worden gekozen door de mensen uit het dorp, op basis van wat ze weten en hoe goed ze kunnen vertellen. De opper opper opper high chiefs (3 totaal) worden ook elke 4 jaar gekozen en zitten vreemd genoeg helemaal in Panama City. Sasardi/Mulatupu blijkt een zeer moderne gemeente. Simon is bijvoorbeeld al 14 jaar getrouwd met een vrouw van buiten de Guna Yala gemeenschap, iets wat voorheen absoluut niet werd getolereerd. Vrouwen knippen hier niet meer hun haar als ze vrouw worden en/of trouwen (vanaf 14 jaar). Daarnaast dragen ze ook moderne kleding. En tenslotte, de Guna’s hebben maar liefst 38 manieren om te tellen. Hoe dat in zijn werk gaat zoeken we op als we weer internet hebben. Maar we snappen nu waarom ze allemaal zo goed kunnen tellen 😉

Het is hier een stuk moderner dan we hadden verwacht! Toch hebben de hoofden van het dorp wel het internet tegen gehouden. Dat was nog net een stapje te ver (lees snel) naar de moderne wereld… Het was een bijzondere dag, met wederom veel informatie & indrukken.